مناطق کمتر شناخته شده فرصتی برای خلق افسانه های غیر واقع است که روستای ماخونیک هم از این افسانه ها بدور نبوده است. ماخونیک در ۸۰ کیلومتری سربیشه استان خراسان جنوبی و در نزدیکی مرز ایران و افغانستان قرار دارد. خانه های روستاییان شکل هندسی خاصی ندارد و آداب و رسوم ساکنان آن همگی از گذشته های دور جریان داشته و بیشتر آنها دست نخورده باقی مانده است. وجود سنگ نگاره در نزدیکی قنات ماخونیک با نقش چوپان و شاخ حیوان نشان از قدمت تاریخی این منطقه دارد.
در ماخونیک لی لی پوت ها زندگی نمی کنند!
مردم ماخونیک مردمی سخت کوش هستند که در محیطی خشک و بدور از بهره مندی های طبیعی روزگار می گذرانده اند. برخی منابع گردشگری از ماخونیک به عنوان سرزمین لی لی پوت ها نام می برند چرا که برخی از مردمان ساکن در این منطه قد کوتاه بوده اند. اما در دهه های اخیر به علت تغییر وضعیت تغذیه اهالی و ازدواج با اقوام دیگر نسل جدید متناسب تر شده اند. به طوری که به زحمت میتوان فردی با قد کمتر از ۱۵۰ سانتی متر در روستا یافت.
به علت فقر منطقه و عدم باروری طبیعت و کمبود محصولات کشاورزی، مردم ماخونیک چای نمی نوشیدند، برنج و گوشت مصرف نمی کردند و اهل دخانیات هم نبوده اند. اینها به این دلیل نبوده که این کارهای را گناه بدانند. حتی آنتن دهی به شبکه تلویزیون هم وجود نداشته است که بخواهند آنرا جادو بنامند!
خانه های کم ارتفاع
خانه های قدیمی و کم ارتفاع این روستا که به زحمت می توان وارد آنها شد از جاذبه های معماری و فرهنگ روستا هستند که دلیل اصلی آن کمبود مصالح و راحتی گرم کردن فضای خانه بوده است نه کوتاه قدی مردمان. چرا که تنها یکی از اقوام این روستا دارای قد کوتاه بوده اند و امروزه دیگر قد کوتاه مشاهده نمی شود.
خانه های سنتی ماخونیک یک در کوچک دارد که برای ورود باید دولا شد و تنها یک روزنه کوچک روز رو شب را نشان می دهد. به علت آنکه هوای زمستان در اینجا سرد است و برای گرم کردن خانه و کمبود هیزم به این سبک معماری رسیده اند. هر خانه دارای فضاهایی همچون کندیک (مخزن نگهداری گندم و جو)، کرشک (اجاق گلی) و طاقچه است.
خانه‌های ماخونیک در دو نوع کرشکی (خانه زمستانی) و خاشه‌ای (خانه تابستانی) ساخته می شدند.
از آثار تاریخی دیگر ماخونیک مانند سنگ سیاه (سنگ نگاره)، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، می توان اشاره کرد.
آداب و رسوم مردم ماخونیک
مردمان ماخونیک لباس‌هایی به مانند بلوچی‌ها دارند و شلوار، پیراهن و دستار می‌پوشند. از آن جا که بز دام رایج در این روستا است، استفاده از موی بز در بافته‌آن‌ها رایج است. لباس‌های زمستانی را از موی بز می‌بافند.
این مردمان اهل تسنن هستند و بسیار به آموزش مسائل دینی علاقه‌مندند. همچنین صنایع دستی چون قالی‌بافی توسط زنان روستا نیز رایج شده است.
با قرنطینه کردن نیز آشنا بودند و چنانچه فردی بیمار می‌شد، او را به شکافی غار مانند در کوه می‌بردند و مداوا می‌کردند. با این نوع درمان، مردمان روستای ماخونیک به‌دنبال این بودند که از سرایت بیماری به دیگر افراد خانواده جلوگیری شود.
پس اگر به ماخونیک سفر می کنید بدانید که شما گالیور نیستید و آنجا هم سرزمین لی لی پوت ها نیست. فرهنگ مردمی را مشاهده می کنید که با سخت کوشی در محیط کویری گذران عمر می کنند و همچنان پایبند اعتقادات خود هستند. یک شب اقامت در این روستا خاطرات کم نظیری را برای شما رقم خواهد زد.
اقامتگاه بوم گردی المهدی ماخونیک
خانه بومگردی المهدی شامل ۴ اتاق حدودا ۱۸ متری با گنجایش ۶ نفر است که در مجموع ظرفیت اسکان و پذیرش ۲۴ گردشگر را دارد. علاوه بر اقامت در این خانه سنتی می توانند از موزه شخصی این اقامتگاه با وسایل قدیمی و ارزشمند و صنایع دستی مردمان روستا مانند قالی بافی، گلیم بافی، حوله بافی و … دیدن کنید.
